De dans van de Kivio

De jeugd uit het Peruaanse bergdorpje Huaros, op vier uur rijden van Lima, is 's ochtends vroeg al druk in de weer op een binnenplaatsje, terwijl de zon zijn warme stralen over de toppen van de Andes werpt. Een verademing na de lange, koude bergnacht. De kinderen trekken kuikengele en loodgrijze pakken aan en zetten woeste dierenmaskers op. Ze bereiden zich voor op de jaarlijkse uitvoering van de Dans van de Kivio, een regenceremonie die minstens duizend jaar oud is.
De kivio is een vogeltje dat hoog in de Andes leeft, maar aan het begin van het regenseizoen afzakt naar lager gelegen gebieden. De boeren uit het bergdorp beschouwen hem dan ook als een regenbrenger, en als een boodschapper van de goden.
Wanneer het gaat regenen ontspint zich een wilde dans tussen de mannetjes- en vrouwtjeskivio's. Het mannetje verkeert in staat van opwinding en roept aan één stuk door 'Kiví-kiví-kiví!' De vrouwtjes dansen rond het mannetje, als planeten rond de zon, en vallen één voor één in een diepe slaap.
De Inca's noch de Spanjaarden hebben de eeuwenoude traditie van de dorpelingen om zeep weten te helpen. Wel zijn er in de loop der jaren elementen aan toegevoegd. Zo is er een rol weggelegd voor El Caballero, die met zijn rijlaarzen, zijn geweer en zijn honden, de Spaanse conquistador voorstelt. Hij is degene die uiteindelijk de mannetjeskivio doodt, en elk jaar een einde maakt aan het ritueel.
Op de ochtend van de regenceremonie zijn alle bewoners verplicht zeven keer een ontbijt te nuttigen. Dat dit niet slechts een symbolisch getal is, ontdek ik na mijn derde bord bestaande uit gebraden vlees met ui en tomaat, gebakken aardappels, koffie en ponche, een drankje op basis van eierdooier. Na vier ontbijten druk ik mijn snor. Mijn maag is niet bestand tegen zoveel geweld op de vroege morgen.
Eerder die nacht is de Mayordomo met zijn gevolg al de bergen ingetrokken om twee kruizen, die boven op een rotspunt hoog boven het dorp staan, naar beneden te sjouwen. Laat in de middag arriveren de bezweette mannen met twee grote, groene kruizen, die vervolgens door de vrouwen met bloemen worden versierd. Dan worden de kruizen, begeleid door stemmige muziek, door de nauwe straten van Huaros naar de kerk aan het centrale plein gedragen. Onderweg moet nog even halt worden gehouden, omdat een bus die dwars over de weg staat de doorgang versperd, maar daarna kan de processie ongehinderd de kerk binnengaan.
Rond de middag trekken de verkleedde kinderen, begeleid door een harpspeler en twee vrouwelijke trommelaars, door de straten van het dorp. Twee grote hondenkoppen bonzen op de deuren; zeven vossen en wolfjes bedelen om voedsel en hout voor een grote, gezamenlijke maaltijd op het plein.
Wanneer er voldoende ingrediënten voor de maaltijd, patache genaamd, in een grote kruiwagen zijn verzameld, trekken alle acteurs richting het dorpsplein. De kinderen worden vergezeld door twee volwassen kivio's, een mannetje en een vrouwtje, en La Huaca. Deze laatste is de personificatie van een heilige grot boven op de berg. Volgens de legende ligt de eerste inwoonster van Huaros in de grot begraven. De dorpsbewoners zeggen dat de vrouw af en toe de grot verlaat, en zich vertoont als een mooie, jonge vrouw. Tijdens de Dans van de Kivio wordt La Huaca vreemd genoeg gespeeld door een oud, rimpelig vrouwtje met een beroet zwartepietengezicht.
Alle dorpsbewoners hebben zich inmiddels verzameld rond de oude plaza, die is afgezet met borsthoge muurtjes van grote keien, en maken zich op voor het jaarlijkse spektakel. La Huaca danst op de harpklanken met een kruik vol bloemen in de lucht geheven het dorpsplein rond. De honden, vossen en wolven voeren intussen een kat-en-muisspel uit en er wordt flink gestoeid in het stoffige zand, waarbij af en toe ook rake klappen vallen, tot groot vermaak van het publiek. Dan verschijnt de mannetjeskivio uit de verte en met zijn gele cape springt hij over de muur, waardoor hij even lijkt te vliegen. De volwassen kivio's en de kuikens voeren hun duizelingwekkende dans uit, terwijl de trommels roffelen en de harp aanzwelt. De dorpelingen kijken hoopvol naar de nog immer strakblauwe hemel. "Het ontbreekt ons aan geloof, " mompelt een van de oudere dorpsbewoners.
Dan is het tijd voor het hoogtepunt van de uitvoering. De Caballero stuurt zijn honden op de mannetjeskivio af, richt zijn geweer en schiet. De gele gedaante stort in het zand neer, en wordt door de Spanjaard en zijn honden op een rituele offertafel gelegd, waarna zijn keel wordt doorgesneden. De kivio vertoont nog enkele stuiptrekkingen, maar daarna blijft hij levenloos liggen.

De patache, een soort soep met vlees en bonen, is na uren koken in grote pannen eindelijk klaar. De jaarlijkse verkleedpartij is ten einde en de kostuums zijn in een grote plastic zak opgeborgen. De kinderen spelen op een naastgelegen veldje, en de mannetjeskivio zit geleund tegen de muur zijn eten op te lepelen.
Terwijl ik in de rij sta voor de grote pan soep, kijk ik omhoog en zie donkergrijze wolken over de toppen van de bergen drijven. In de verte wordt de zon in een roze en oranje gloed gesmoord en de blauwe hemel trekt langzaam dicht. De regen kan nu niet ver weg meer zijn. Morgen dansen de kivio's weer, hoog in de bergen.